چهارمين كتاب مجموعه ١٢ جلدى «راز عمر خيام»، با عنوان «فلسفه خيامى»، در مطالعه‌ای پيام شناختى (هرمنوتيكى) در آخرین رساله فلسفی یادگاری خیام در مورد کلیات وجود را ارائه می‌دهد.
بوستون، ماساچوست، امريكا، ١٢ اكتبر ٢٠٢١/EINPresswire.com/«فلسفه خیامی: ساختارهای هستی‌شناختی رباعیات در آخرین رساله یادگاری عمر خیام درباره علم کلیات وجود»، چهارمين کتاب مجموعه ١٢ جلدى با عنوان «راز عمر خیام: پيام شناسى رباعیات در انديشه جامعه شناختى ذره-موجى»، توسط OKCIR Press (نشر اكسير، پژوهشكده عمر خیام، امريكا) در ماه اكتبر ٢٠٢١ به زبان انگليسى منتشر شد.
براى خواندن اين نشرنامه به انگليسى لطفاً اينجا كليك كنيد. براى خواندن اصل اين نشرنامه به فارسى لطفاً اينجا كليك كنيد.
این مجموعه ١٢ جلدى به مناسبت بزرگداشت هزاره زادروز واقعى عمر خیام (٢٠٢١) و به زودی نهمین سده درگذشت وى (٢٠٢٣) منتشر مى گردد. در کتاب دوم این مجموعه، دكتر تمجيدى کشف تاریخ واقعی تولد خیام در ١٠ ژوئن ١٠٢١ میلادی (٤١٢ هجرى قمرى) را به تفصیل گزارش داد و همچنین تاریخ واقعی درگذشت او را در همان روز تولدش، هنگام شكوفه ريزان نيشابور، در سال ١١٢٣ میلادی (٥١٧ هجرى قمرى كه قديميترين تاريخ گزارش شده از زمان درگذشت اوست و بدرستى بر روى سنگ مقبره اش در نيشابور نيز حك شده است) در سن شمسى ١٠٢ سالگی تأیید کرد.
عنوان چهارمین کتاب از این مجموعه «فلسفه خیامی: ساختارهای هستی‌شناختی رباعیات در آخرین رساله یادگاری عمر خیام درباره علم کلیات وجود» است. در کتاب چهارم تمجيدى به بررسی ساختارهای هستی شناختی رباعیات در آخرین رساله خیام مى پردازد. رساله خیام که در اوایل قرن بیستم یافت شد و هنوز تا حد زیادی نادیده گرفته شده یا نادرست خوانده شده است، به طور اساسی روایت های اسطوره شده در طول قرن ها درباره او به عنوان کسی که فکر می کرد وجود شناخته نشدنى و معماهای آن حل نكردنى است را به چالش می کشد. برعكس، رساله ى آخر خيام جهان بینی منطقی، منسجم، و درخشانِ کسی را ارائه می دهد که پاسخ های خود را تا آنجا که به هستى انسان مربوط می شود، یافته است. خیام حتی تا آنجا پیش می رود که با اطمینان می گوید امیدوار است همتایانش موافق باشند که رساله مختصر او مفیدتر از مجلدات است.
تمجيدى با ارائه متن فارسی و ترجمه انگلیسی جدیدى از این رساله، در کتاب چهارم به بررسی تفصیلی پيام شناختى این رساله مى پرازد. وی همچنین زمینه‌های فکری و تاریخی گسترده‌تر آن را با بررسی رابطه آن با کتاب «المنقذ من الضلال» نوشته ى رقيب و دشمن معاصر خیام، محمد غزالی (كه حال مى دانيم بیش از سه دهه جوانتر از خيام بوده است)، بررسی مى نمايد و در عین حال این باور دیرینه را که رساله «كليات وجود» خطاب به فخرالملک فرزند نظام الملک نوشته شده را رد كرده و نشان مى دهد كه اين رساله حدوداً در سال ١٠٩٦-١٠٩٥ میلادی، يعنى چند سال زودتر از آنچه تصور شده است، برای پسر دیگر نظام الملک، مؤیدالملک، که در زمان سلطان محمد (پسر ملکشاه) خدمت می کرد، نوشته شده است. انگيزه تاريخى این رساله ارائه ى پایه‌ای فلسفی برای جهت دادن ایرانِ پس از ملکشاه به مسیرى مستقل تر، از طریق تأثیرگذاری بر پسرش، محمد، بوده است. غزالی در کتاب خود که احتمالاً برای خشنود کردن احمد سنجر (پسر کوچکترِ ملکشاه که از خیام بیزار بود) و وزیر وقتش فخرالملک نوشته است، با كنايه و بدون ذكر نام خیام او را به عنوان یک فیلسوف مورد سرزنش قرار می دهد و در آن رياكارانه استعاره های بدبینانه ای را به كار مى برد که برخی متکلمان و صوفیان در طول قرون از وى به عاريت گرفتند.
آخرین رساله یادگاری خیام در علم كليات وجود، دیدگاه او از هستی را به عنوان جهانى كُنِش پذير که در آن انسان جایگاهی عینی و كنشگر دارد آشکار می کند و نور جدیدی بر ساختارهای هستی شناختی رباعیات می افکند. ايده «سلسله الترتيب» او یک جهان بینی بدیل آفرينشى-تکاملی اسلامی است که بینشى ذره-موجى مبتنى بر اصالت فهم از جهان به عنوان جوهری واحد، خودپو، خودشناس و خودآفرین ارائه می دهد، جوهری که عاشقانه توسط خداوندى كه مطلقاً خير است خلق شده است. هستى آفريده شده اساساً خير است، اما، به دلیل ماهیت خير خودآفرینندگى ارادی آن (كه در سرشت انسان متبلور است)، بالقوه می‌تواند در معرض عیوب و شرّ اتفاقی قرار گیرد كه، به دليل همان ماهيت خيرِ ارادى و كنشگر انسان برای ساختن یک زندگی معنوی و مادى سعادتمند توسط خودش در این جهان، قابل شناخت و درمان هستند. غیر از خداوندِ واجب الوجود، «جهانی دیگر» وجود ندارد و هر جا او هست مطلقاً خير است. روز داوری، بهشت و جهنم قطعاً موجوداتى واقعی هستند، ولى دنیوی، نه آخروی. از نظر خیام، هستى انسان می‌تواند تا آنجا كه ما آن را هنرمندانه خوب سازيم خوب باشد، و اين امكان را ما بايد از اینجا و اکنونِ زندگى درونى شخصى و اجتماعى خودمان در حيات دنیوی‌مان شروع كنيم. هدف رباعيات خدمت به تحقق هنرمندانه چنین هستى شايسته اى براى انسان بوده است.
————————————
دشمن به غلط گفت كه من فلسفيم
ايزد داند كه آنچه او گفت نيم
ليكن چو در اين غم آشيان آمده ام
آخر كم از آنكه من بدانم كه كيم
— عمر خيام
————————————
درباره پژوهشگر: محمدحسين (بهروز) تمجيدى مدیر بنیانگذار “اكسير: مرکز عمر خیام براى پژوهش يكپارچه در آرمانشهر، عرفان و علم (عرفانشهرسازى)” يا “پژوهشكده خيام” در آمريكا مى باشد. او دكتر دانشیار سابق جامعه شناسی در زمينه ى نظریه پردازى اجتماعی در دانشگاه ماساچوست در بوستون است. وى مدارك دکترا و کارشناسی ارشد خود را در جامعه شناسی همراه با گواهی تحصیلات تکمیلی در مطالعات خاورمیانه از دانشگاه بینگهمتون در سال ٢٠٠٢ در آمريكا دريافت نمود. مدرك كارشناسى وى در رشته ى معماری از دانشگاه كاليفرنيا در بركلى مى باشد.
Mohammad Tamdgidi
OKCIR: Omar Khayyam Center for Integrative Research
[email protected]
OKCIR’s EIN Newswire Press Release Links
Publication Press Release: “Khayyami Philosophy” Released: Book 4 of the 12-Book “Omar Khayyam’s Secret” Series” (Oct. 12, 2021)
